Connect with us

Hi, what are you looking for?

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Σαντορίνη 200 χρόνια πριν

Σαντορίνη 200 χρόνια πριν

Η «σταρ» των Κυκλάδων αποκαλύπτει το λιγότερο γνωστό κεφάλαιο της ιστορίας της σε ένα λεύκωμα με σπάνιες εικόνες και αδημοσίευτες έρευνες.

Xαλκογραφία του 1782 από το μνημειώδες έργο του Choissel-Gouffier. Αποτυπώνονται σημαντικά στοιχεία αρχιτεκτονικής, τοπογραφίας (με τους πρόποδες του Προφήτη Ηλία και τη θάλασσα στο βάθος), καθώς επίσης και ενδυματολογικά στοιχεία.

Γιώργος Τσίρος

«Τίποτε το ανεπανάληπτο σε αυτόν τον τόπο. Κάθε βράδυ το δειλινό αργοπορεί πάνω απ’ το νησί σα φιλάρεσκη γυναίκα που παίρνει πόζες μπροστά στον καθρέφτη της. Τα χρώματα σταματούν να διαχέονται για να φυλακιστούν στους αρπαχτικούς φακούς, που τα στοχεύουν. Οι περαστικοί σφιχτοδένουν τις στιγμές, πασχίζουν ν’ ακινητοποιήσουν το ηφαίστειο με φόντο το πορτοκαλί του ήλιου και τη σκιά του καραβιού, που χαράζει τη θάλασσα. Ο χρόνος χαμογελά ειρωνικά πέρ’ απ’ τον ορίζοντα. 200 χρόνια για τη Σαντορίνη είναι ελάχιστη στιγμή και οι αγώνες των εφήμερων πλασμάτων που την εποικίζουν ποτέ δε θα σταματήσουν».
– Η εφήμερη αιωνιότητα της Σαντορίνης, της Μαρίας Αρβανίτη Σωτηροπούλου

Το υπέροχο λεύκωμα απ’ όπου αντιγράφω αυτές τις γραμμές είναι αποτέλεσμα ενός τέτοιου αγώνα και μια νίκη στην προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης της ιστορίας ενός από τα ομορφότερα και δημοφιλέστερα νησιά του πλανήτη – τόσο δημοφιλούς, που πλέον ασφυκτιά από το βάρος των προσδοκιών των εκατομμυρίων ανθρώπων από τα πέρατα του κόσμου που κάθε χρόνο το επισκέπτονται, για λίγες ημέρες ή ακόμα και ώρες, για να πάρουν λίγη από την αύρα του. Τιτλοφορείται 1821 – Σαντορίνη και Επανάσταση, αλλά το περιεχόμενό του στην πραγματικότητα είναι πολύ ευρύτερο, τόσο χρονικά όσο και θεματικά: είναι ένα πανόραμα της Σαντορίνης του 18ου και του 19ου αιώνα που συνθέτουν σπανιότατες εικόνες, ντοκουμέντα, άγνωστες ιστορίες και ευρήματα από αδημοσίευτες μελέτες ετών. Το κυριότερο, πίσω από τους φορείς υλοποίησης του έργου (Εκδόσεις Καλλίστη, Θηραϊκή Εταιρεία, Santorini Archive Project κ.ά.) βρίσκεται μια μικρή ομάδα νέων, ως επί το πλείστον, επιστημόνων και επαγγελματιών που έχουν δεσμούς αίματος ή/και καρδιάς με τη Σαντορίνη και εργάζονται εθελοντικά για να αναδείξουν τον ιστορικό πλούτο της, αυτόν που συνήθως δεν απαθανατίζεται στις τουριστικές σέλφι, στα ινσταγκραμικά ποστ και στα βιντεάκια του TikTok. «Εκ πρώτης όψεως, η συμμετοχή της Θήρας στην Επανάσταση της τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα ήταν “μικρότερη” σε σχέση με άλλα νησιά, όπως η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά. »Η προβληματική και απλουστευτική αυτή προσέγγιση, που είναι ευρέως διαδεδομένη ακόμα και μεταξύ ιστορικών, δημιουργεί μια αρνητική διάθεση απέναντι στη μελέτη της συγκεκριμένης περιόδου», γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα ο αρχαιολόγος Λευτέρης Ζώρζος, συντονιστής του εγχειρήματος.

Λιθογραφία γυναικείας ενδυμασίας της Σαντορίνης, 1823-1825, συλλογή Λευτέρη Ζώρζου.

«Η απόδοση της Ιστορίας πρέπει να προσεγγίζεται χωρίς δογματισμούς και στερεοτυπικές απόψεις. Η σπουδαιότητα εκείνης της περιόδου στη Θήρα και στις Κυκλάδες αποτυπώνεται με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο στις σελίδες του τόμου». Η συμμετοχή από τους συντελεστές ήταν εντυπωσιακή και συγκινητική και το ίδιο το υλικό καθόρισε το τελικό αποτέλεσμα. «Αυτό που προσθέτει αυτή η συλλογική έκδοση είναι μια πληθώρα ερευνητικών εργασιών από μελετητές σε διάφορους τομείς, που γίνονται εδώ και πολλά χρόνια και δεν είχαν δημοσιευτεί παλαιότερα», λέει ο ίδιος. «Η συμμετοχή της Σαντορίνης στην Επανάσταση είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μέσα από την έκδοση γίνεται η πρώτη συστηματική έρευνα για εκείνη την ιδιαίτερα σημαντική περίοδο σε ένα από τα κεντρικά άρθρα του Γιάννη Γαλαίου. Η Σαντορίνη αποτελούσε εκείνη την περίοδο έναν σπουδαίο ναυτότοπο στο επίκεντρο γεωγραφικά των εξελίξεων. Με την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους, αποτελεί το πρώτο σύγχρονο νότιο ανατολικό σύνορο όπως καταγράφεται στους χάρτες εκείνης της περιόδου».

Η έρευνα και ο συντονισμός ολοκληρώθηκαν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα – ούτε έξι μήνες. Οι βασικές δυσκολίες είχαν να κάνουν με την πίεση του χρόνου και τις ιδιαίτερες συνθήκες της εποχής του κορωνοϊού. Όλα έγιναν με τηλεδιασκέψεις. Βήμα προς βήμα, όμως, πρoέκυπταν νέες εκπλήξεις: σημαντικό αρχειακό υλικό, άγνωστες δημοσιεύσεις, καθώς επίσης και άγνωστα θηραϊκά μνημεία εκείνης της περιόδου. «Μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε ελάχιστα για τη Σαντορίνη του 18ου και του 19ου αιώνα, ακόμα λιγότερα και από αυτά που γνωρίζουμε για το νησί σε πολύ παλαιότερες φάσεις κατοίκησης», αναφέρει ο κ. Ζώρζος. «Ένα από τα εντυπωσιακά στοιχεία είναι ένα ιδιαίτερα σπάνιο μνημείο (από τα ελάχιστα στις Κυκλάδες) που δεν είχε μελετηθεί και είναι η λεγόμενη Βρύση του Αγά, μια εντυπωσιακή κρήνη στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία».

Σπάνια ακουαρέλα που απεικονίζει τρεις γυναίκες με χαρακτηριστικές ενδυμασίες από τη Σαντορίνη, τη Σίφνο και την Πάτμο (Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα). Δίπλα, πιάτο από ιδιωτική συλλογή στον Πύργο Σαντορίνης, πιθανότατα Izmik. Κάτω, φέσι με φούντα «Αμαλίας», πιθανότατα από τη δεκαετία του 1830 (συλλογή Άννας Ασιμή) και λεπτομέρεια τρομπονιού από τη συλλογή του Χρύσανθου Καραβία (φωτογραφίες Αντώνης Ελευθεράκης).

Παρά τους καταστροφικούς σεισμούς, τη στροφή της οικονομίας στον τουρισμό και τη συνεπακόλουθη ανοικοδόμηση των πάντων, η Σαντορίνη έχει ακόμα φυλαγμένα μυστικά. «Πριν από μερικά χρόνια, είχαν βρεθεί έγγραφα κυριολεκτικά θαμμένα μέσα στη θηραϊκή γη, σε σπίτι στον Πύργο. Αποτέλεσαν την αφορμή για να αναζητήσουμε και άλλα αρχεία στο νησί, σε ιδιωτικά αρχεία και σε άλλα μέρη σε όλο τον κόσμο», λέει ο κ. Ζώρζος. «Θα αναφέρω μόνο τα έγγραφα της σπουδαίας συλλογής Συρίγου-Σανταντώνιου, μιας από τις σημαντικότερες του νησιού, και τη μεγάλη προσπάθεια που έγινε για να την ψηφιοποιήσουμε για την έκδοση. Λίγες μέρες πριν πάμε στο τυπογραφείο, τα καταφέραμε με ένα επεισοδιακό ταξίδι στην Αθήνα και κυριολεκτικά στο παρά πέντε καταφέραμε να παρουσιάσουμε μοναδικές, πρωτότυπες επιστολές που έδιναν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα γεγονότα της περιόδου. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της έκδοσης και της έκθεσης είναι η χαρτογραφική ενότητα, που πραγματοποιήθηκε με την επιμέλεια του επιστημονικού υπευθύνου Κώστα Κακουλίδη. Για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν οι περισσότεροι χάρτες από την περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση».

Οθωμανικός χάρτης της Σαντορίνης – Πιρί Ρεΐς, Βιβλίο της Ναυσιπλοΐας, αντίγραφο του ύστερου 17ου αι., Βαλτιμόρη, Walters Art Museum.

Όποιος ξεχνά το παρελθόν του δεν έχει μέλλον, λένε, και γι’ αυτό είναι πολλαπλά σημαντική η διάσωση της ιστορικής μνήμης στη Σαντορίνη. «Εδώ και αρκετά χρόνια βρίσκεται δικαίως στην κορυφή της διεθνούς τουριστικής δημοφιλίας, γιατί συνδυάζει πάρα πολλά στοιχεία, πέρα από τη φυσική ομορφιά του τοπίου, όπως υψηλές υπηρεσίες εστίασης και φιλοξενίας και σπουδαίους χώρους πολιτισμού. Η Σαντορίνη, όμως, αλλάζει και αλλοιώνεται καθημερινά. Χάνονται στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας του νησιού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη σε έναν τέτοιο μοναδικό τόπο», λέει ο κ. Ζώρζος. Και αυτή είναι η αίσθηση χρέους –αλλά και η ηθική ανταμοιβή– των εθελοντών της προσπάθειας. «Η ανταπόκριση από τους συντελεστές και τους τελικούς αποδέκτες, που είναι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες, μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε. Η ανταπόκριση επίσης από νεότερους επισκέπτες είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αποτελούν το μέλλον του νησιού».

Φωτογραφία από το λιμάνι στον Γιαλό, στα Φηρά, γύρω στο 1890-1900. Απεικονίζεται χαρακτηριστικά η «Σκάλα των Φηρών», με έντονη δραστηριότητα στο ίδιο το λιμάνι (συλλογή Λευτέρη Ζώρζου).

→ Mην ξεχνάτε τα μουσεία

Στη Θήρα υπάρχουν σπουδαία δημόσια μουσεία, μικρά ιδιωτικά μουσεία, καθώς επίσης και χώροι πολιτισμού και εκθέσεων. Παρά τις μεγάλες ροές επισκεπτών, ένα μικρό ποσοστό από αυτούς επισκέπτονται ένα από αυτά. Το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας και το Αρχαιολογικό Μουσείο στα Φηρά αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα μουσεία στο νότιο Αιγαίο, ενώ αξίζει να αναφέρουμε και τη Συλλογή Εικόνων και Εκκλησιαστικών Κειμηλίων Αγίας Τριάδας Πύργου, που επίσης υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού. Σημειώστε επίσης τα ιδιωτικά μουσεία – κάθε επίσκεψη, κάθε εισιτήριο, κάθε μικρή αγορά από το πωλητήριό τους είναι και μια σημαντική βοήθεια στην προσπάθειά τους να μακροημερεύσουν. Λαογραφικό Μουσείο Ε. Λιγνού (Κοντοχώρι), Ναυτικό Μουσείο (Οίας), Μουσείο Ορυκτών και Απολιθωμάτων (Περίσσα), Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας (Βλυχάδα), Μουσείο Οίνου (Βόθωνας), Αρχοντικό Αργυρού (Μεσαριά), Μέγαρο Γκύζη (Φηρά), Πολιτιστικό Χωριό Η Σαντορίνη που έφυγε (Πύργος), Santozeum (Φηρά), Κάναβα Σαντορίνη (Μεσαριά), Συμπόσιον Κέντρο Πολιτισμού (Μεγαλοχώρι), AK Foundation (Καρτεράδος), Art Space (Μέσα Γωνιά) και Lost Atlantis Experience (Μεγαλοχώρι).

ΙΝFO
Το λεύκωμα, τη γραφιστική επιμέλεια του οποίου έκανε ο Νίκος Κορακάκης, διατίθεται από τις εκδόσεις Καλλίστη (info@ekdoseiskallisti.com).
Η έκθεση Σαντορίνη και Επανάσταση του 1821, πραγματοποιείται στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας Δ. Νομικός, στη Βλυχάδα, έως τις 10 Οκτωβρίου.

kathimerini

Πηγή: cyclades24.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Αεροδιακομιδή νεογνού από τη Σαντορίνη Την Τρίτη 26 Μαρτίου 2024, στο πλαίσιο της κοινωνικής της προσφοράς, η Πολεμική Αεροπορία διέθεσε τα παρακάτω μέσα: Για...

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Η «μάχη» του Blue Star 1 με τον αέρα και τα κύματα για να δέσει στο λιμάνι της Σαντορίνης (vid) 25 Μαρτίου 2024 στο...

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Στην εκπομπή “Βράδυ Κυριακής” του Δημήτρη Κοτταρίδη με θέμα τον τουρισμό συμμετείχε ο Αντώνης Παγώνης Στην εκπομπή “Βράδυ Κυριακής” του Δημήτρη Κοτταρίδη με θέμα...

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Δρομολογείται διπλή επένδυση για νέο ξενοδοχείο στη Σαντορίνη Δρομολογείται διπλή επένδυση για νέα ξενοδοχεία στη Σαντορίνη, σύμφωνα με το έγκυρο bizness.gr Η πρώτη επένδυση...