ΕΠΑΨΥ: Αυτοχειρία… τα πώς και τα γιατί; – Με αφορμή τη διπλή αυτοκτονία σε Πάρο και Αντίπαρο
Η πρόσφατη είδηση για τη «διπλή» αυτοκτονία στην Αντίπαρο και την Πάρο σόκαρε την τοπική κοινωνία των δύο νησιών και όχι μόνο. Ο άνθρωπος παγώνει μπροστά στην αμετάκλητη και οριστική πραγματικότητα του θανάτου, πόσο μάλλον όταν το θάνατο αυτό τον προκαλεί ο ίδιος. Σε αυτή την περίπτωση ένα συναισθηματικό συνονθύλευμα που αφορά την έκπληξη, το θυμό, την άρνηση της πραγματικότητας και την αντιμετώπιση μιας ξένης, ανοίκειας είδησης έρχεται στην επιφάνεια και κατακλύζει τον ακροατή. Στον απόηχο δύο τραγικών αυτοκτονιών που συνέβησαν μέσα σε μόλις 12 ώρες, είναι επιτακτική ανάγκη να ενωθούμε ως κοινότητα και να ρίξουμε φως στο κρίσιμο ζήτημα της ψυχικής υγείας. Αυτά τα συγκλονιστικά συμβάντα αποτελούν μια σκληρή υπενθύμιση ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν να επηρεάσουν οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο ή το κοινωνικοοικονομικό στάτους.
Οι περιπτώσεις αυτοχειρίας είναι γνωστές, ιστορικά, μυθολογικά και θεατρικά προσεγγίσιμες σε μια προσπάθεια να καταδείξουν την ανθρώπινη απελπισία που οδηγεί ένα άτομο να σκοτώσει τον ίδιο του τον εαυτό. Με αυτά τα μέσα, ο άνθρωπος πάντα προσπαθούσε να κατανοήσει κάτι που φαίνεται μη λογικό και μη εξηγήσιμο και συνεπώς τρομακτικό. Κατά συνέπεια, όλες οι θεωρίες που προσπαθούν να κατανοήσουν τη λειτουργία του ανθρώπινου ψυχισμού ασχολήθηκαν με την αυτοκτονία. Ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Σ. Φρόυντ, σε ένα από τα πιο διάσημα κείμενά του αναφέρει πως η αυτοκτονία είναι ο έσχατος τρόπος με τον οποίο θριαμβεύουν η επιθετικότητα και η καταστροφικότητα που υπάρχουν μέσα σε κάθε άνθρωπο. Συνήθως ένας αυτόχειρας έχει βιώσει μια πολύ σημαντική απώλεια, είτε προσώπου είτε και κατάστασης, την οποία και δε μπόρεσε να ξεπεράσει χωρίς να μπορεί να προσφέρει αγάπη σε κάτι νέο. Η δυνατότητα του ανθρώπου να αγαπήσει κάτι καινούργιο αλλά ακόμα και τον εαυτό του εξατμίζεται και αυτό που απομένει είναι ένα τεράστιο απόθεμα καταστροφικότητας που τελικά στρέφεται εναντίον του ίδιου του εαυτού του, χωρίς βέβαια να καταλαβαίνει τι ακριβώς κάνει, σαν να έρχεται σε μια σημαντική ρήξη με την πραγματικότητα.
Ανεξάρτητα όμως από τις πολλές ενδιαφέρουσες θεωρητικές προσεγγίσεις που αφορούν στην κατανόηση της αυτοχειρίας, δεν παύει να αποτελεί ένα ψυχικό σύμπτωμα το οποίο εκφράζει την ανθρώπινη απελπισία και την ανάγκη του ανθρώπου για βοήθεια. Κλινικές έρευνες και μελέτες επισημαίνουν πως συχνά οι προειδοποιήσεις που κάνουν οι αυτόχειρες δε λαμβάνονται υπόψιν από τους οικείους είτε από το περιβάλλον τους. Δεν θα ήταν παράλογο να σκεφτεί κανείς πως και μόνο η απειλή για αυτοκτονία μπορεί να τρομάξει εκείνον που το ακούει, ώστε να αρνηθεί αυτό που είναι πιθανόν να συμβεί και να το παραβλέψει. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές, όπου ακόμα και όταν ένας άνθρωπος δεν έχει ως άμεσο στόχο να δώσει τέλος στη ζωή του αλλά προχωρά σε ενέργειες με στόχο να βλάψει τον εαυτό του, οι ενέργειες αυτές καταλήγουν να είναι επιτυχημένες επειδή το περιβάλλον του δεν έδωσε την προσοχή που χρειαζόταν. Κάτι αντίστοιχο συχνά παρατηρείται και σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας, όπου ενώ ένα «πρόβλημα» είναι γνωστό, υπάρχει μια έντονη δυσκολία κανείς να μιλήσει για αυτό ή και να παραπέμψει σε βοήθεια.
Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι σημαντική η παροχή βοήθειας για ανθρώπους που νιώθουν πως έχουν ιδέες να στραφούν εναντίον του εαυτού τους. Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσουν πως μια τέτοια ιδέα μπορεί να συζητηθεί με επαγγελματίες ψυχικής υγείας, πως πρόκειται για ένα σύμπτωμα το οποίο δυνητικά μπορεί να βλάψει ακόμα και την ίδια τους την ύπαρξη, αλλά δεν παύει να είναι αντιμετωπίσιμο με τους κατάλληλους τρόπους. Παράλληλα είναι σημαντική η παροχή στήριξης, ενημέρωσης και συμβουλευτικής τόσο στο περιβάλλον ατόμων με αυτοκαταστροφικές ιδέες ή ακόμα και σε τοπικό κοινωνικό επίπεδο.
Οι πρόσφατες αυτοκτονίες υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, υποστήριξη και προσβάσιμους πόρους ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό να παρέχουμε σωστή ενημέρωση σχετικά με τις ψυχικές διαταραχές, τα συμπτώματά τους και τις θεραπείες που υπάρχουν και είναι αποτελεσματικές. Προάγοντας μια κουλτούρα ανοιχτότητας, κατανόησης και ενσυναίσθησης, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου το κάθε άτομο και κάθε οικογένεια θα αισθάνεται ασφάλεια να αναζητήσουν βοήθεια χωρίς το φόβο του στίγματος ή της απομόνωσης.
Στον γρήγορα μεταβαλλόμενο και συχνά απαιτητικό κόσμο μας, είναι εύκολο να παραβλέψουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γύρω μας. Ωστόσο, δίνοντας την κατάλληλη προσοχή σε θέματα που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν οι φίλοι, η οικογένεια και οι συνάδελφοί μας, μπορούμε να γίνουμε μια σημαντική πηγή υποστήριξης. Χρειάζεται να σπάσουμε τη σιωπή γύρω από την αυτοκτονία και να συζητήσουμε ανοιχτά αυτό το πολύπλοκο φαινόμενο. Η υπεύθυνη κάλυψη από τα ΜΜΕ και ο δημόσιος διάλογος μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στη μείωση του στίγματος και στην ενθάρρυνση των ατόμων να αναζητήσουν βοήθεια.
Σε αυτό ευελπιστεί να συμβάλει και η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. με την υλοποίηση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, του ευρωπαϊκού προγράμματος ενάντια στην κατάθλιψη και την αυτοκτονική συμπεριφορά EAAD-Best, ενός προγράμματος που έχει εφαρμοστεί σε περισσότερες από 120 περιοχές σε 15 χώρες εντός και εκτός Ευρώπης με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης και τη μείωση των αυτοκτονιών. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε Κυκλάδες και Αττική, σε συνεργασία με τους Δήμους Πάρου, Αντιπάρου, Αμαρουσίου, Λυκόβρυσης-Πεύκης, Ηρακλείου και Μεταμόρφωσης.
Εν κατακλείδι, οι πρόσφατες τραγωδίες υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην ευαισθητοποίηση και την υποστήριξη της ψυχικής υγείας. Ας αδράξουμε αυτή τη στιγμή ως ευκαιρία να ενωθούμε, να καταρρίψουμε τα εμπόδια και να δημιουργήσουμε κοινότητες που δίνουν προτεραιότητα στην ψυχική υγεία.
Η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας που δραστηριοποιείται στην Πάρο για περισσότερα από 20 χρόνια με τη στήριξη του Δήμου Πάρου, παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε ενήλικες, ανήλικους και τις οικογένειές τους και στελεχώνεται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας που επισκέπτονται σταθερά την Πάρο ανά δεκαπενθήμερο καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο www.epapsy.gr και στο 2284022011.
Πληροφορίες για το EAAD-Best: www.ifightdepression.com
Θανάσης Αραμπατζής
Κοινωνικός Λειτουργός, MSc
Εκπ. Ομαδικός Αναλυτής
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΒΑ Κυκλάδων
EAAD-Best – Ε.Π.Α.Ψ.Υ.
Γιώργος Β. Βάσσος
Κλινικός Ψυχολόγος MSc.
Υπ. Ψυχαναλυτής
Επιστημονικός Υπεύθυνος ΚΜΨΥ ΒΑ Κυκλάδων
Ε.Π.Α.Ψ.Υ.
